Το Φαράγγι της Σαμαριάς

Το Φαράγγι της Σαμαριάς βρίσκεται στο νότιο τμήμα του νομού Χανίων της δυτικής Κρήτης και το μεγαλύτερο μέρος του υπάγεται στον δήμο Σφακίων.

Χωρίζει τον κύριο όγκο της οροσειράς των Λευκών Ορέων, από το βουνό τους στα δυτικά με κορυφή τον Βολακιά. Έχει δύο φυσικές εισόδους, με τη βόρεια (42 χιλιόμετρα από Χανιά) στο οροπέδιο Ομαλός και σε υψόμετρο 1.227 μέτρα, να οφείλει το όνομα Ξυλόσκαλο στην κατασκευή από κορμούς που παλαιότερα χρησιμοποιούταν για την αρχική απότομη κάθοδο. Πλέον, αυτή διευκολύνεται από βαθμωτές πέτρινες πλάκες στο επικλινές έδαφος και προστατευτικό στηθαίο. Tο φαράγγι απολήγει νότια σε εκτεταμένη ξερή κοιλάδα περίπου στο επίπεδο της θάλασσας, πριν το παράλιο σφακιανό χωριό Αγία Ρουμέλη.

Η διαδρομή μέσω του βασικού μονοπατιού είναι σχεδόν 13 χιλιόμετρα έως τη νότια είσοδο, 14,3 το φυλάκιο της Δασικής Υπηρεσίας (όριο Εθνικού Δρυμού) και 16,7 την ακτή. Φαίνεται ότι αποτελεί το δεύτερο της Ευρώπης σε μήκος, έπειτα το φαράγγι του Βερντόν στη Γαλλία. Σε επίπεδο νησιού, τουλάχιστον, οι κάτοικοι των Σφακίων πάντως θεωρούν ότι "Ένας είν' ο Φάραγγας... της Σαμαριάς! Τα άλλα, είναι φαράγγια".

Στις επιβλητικές Πόρτες (ή Σιδερόπορτες) απαντάται το στενότερο σημείο του με πλάτος 3 μέτρων, όπου ακριβώς εκεί το ύψος των τοιχωμάτων υπερβαίνει τα 100, κάπως κοντά ανέρχεται στα 300 και μακρύτερα τα 700. Το πέρασμα θεωρείται το εντυπωσιακότερο στοιχείο της διαδρομής, επικίνδυνο όμως τις πρώτες πρωινές και βραδινές ώρες το καλοκαίρι (όλες δε το χειμώνα) με τις κατολισθήσεις εξαιτίας απότομων μεταβολών θερμοκρασίας και της διέλευσης κρι-κρι στα βράχια προς εξεύρεση τροφής. Οριοθετεί για την πορεία από το Ξυλόσκαλο το τέρμα του γεωλογικού φαινομένου και συχνά το ρυάκι που διατρέχει το φαράγγι καλύπτει όλο το πλάτος της διόδου.

Το όνομά του το πήρε από το εγκαταλελειμμένο σήμερα χωριό της Σαμαριάς, που με τη σειρά του οφείλει το όνομα στην εκκλησία της Οσίας Μαρίας. Κατά τη διάρκεια της Τουρκοκρατίας αποτέλεσε κρησφύγετο επαναστατών και του τοπικού πληθυσμού.

Το 1962 ανακηρύχθηκε Εθνικός Δυμός, όντας ένας από τους πρώτους χρονικά. Ο πυρήνας του το 2008 καταλάμβανε έκταση 48.480 στρεμμάτων, με κυρίαρχο στοιχείο το ίδιο το φαράγγι. "Σκοπός της ίδρυσής του είναι να προστατευθούν τα σημαντικά και ιδιόμορφα στοιχεία που συνθέτουν τη φυσιογνωμία της φυσικής και πολιτιστικής κληρονομιάς της περιοχής.

Φιλοξενεί πολλά ενδημικά είδη πουλιών και ζώων, το πλέον γνωστό από τα οποία είναι ο κρητικός αίγαγρος, γνωστός ως κρι-κρι ή στα κρητικά αγρίμι. Από το 1981 έχει ενταχθεί στο Παγκόσμιο Δίκτυο Αποθεμάτων Βιόσφαιρας της UNESCO, με σκοπό την ανάδειξη και προστασία πολύτιμων τόπων για τον άνθρωπο και την υπόλοιπη βιόσφαιρα.

Το φαράγγι είναι από τα σημαντικά αξιοθέατα της Κρήτης έλκοντας πολλές χιλιάδες τουρίστες που θέλουν να διασχίσουν περπατώντας τη διαδρομή των 16,7 χιλιομέτρων από το Ομαλό μέχρι την Αγία Ρουμέλη.